Πριν καταλήξει στο Καπέλο της Επιλογής, η συγγραφέας των βιβλίων Χάρι Πότερ Τζ.Κ. Ρόουλινγκ επεξεργαζόταν δυο εντελώς διαφορετικές μεθόδους κατάταξης των μαθητών του Hogwarts σε Κοιτώνες. H πρώτη σχετιζόταν με ένα μαγικό μηχάνημα και η δεύτερη με τα 4 αγάλματα των ιδρυτών της σχολής, που θα βρισκόντουσαν στην είσοδο του κάστρου και για λίγο θα ζωντάνευαν και θα κατέτασσαν τους μαθητές στους Κοιτώνες τους. Η ιδέα αυτή χρησιμοποιήθηκε, τελικά, για την κατάταξη στο αμερικανικό σχολείο μαγείας, το Ilvermorny.

 

 

 

Το Καπέλο της Επιλογής αντλεί την ικανότητα να κατατάσσει τους μαθητές σε Κοιτώνες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους με βάση την Διεισδυτική, την ίδια μαγική ικανότητα που διέθεταν οι Lord Voldemort, Albus Dumbledore και Severus Snape – σε διαφορετικό βαθμό καθένας. Το Καπέλο δεν “διαβάζει” απλά τις σκέψεις των μαθητών, αλλά “βουτάει” στο υποσυνείδητό τους και σχηματίζει μια σχετικά πλήρη εικόνα για τον πραγματικό τους χαρακτήρα, ενώ συνήθως (αλλά όχι πάντα) λαμβάνει υπόψιν του και τις επιθυμίες των μαθητών για κατάταξη σε συγκεκριμένο Κοιτώνα.

 

 

To Καπέλο της Επιλογής μιλάει εξ ονόματος και των 4 ιδρυτών του Hogwarts, αποτελώντας τη “συλλογική” φωνή τους. Οι συνειδήσεις των Godric Gryffindor, Rowena Ravenclaw, Helga Hufflepuff και Salazar Slytherin έχουν περάσει στο Καπέλο της Επιλογής, το οποίο ωστόσο δεν είναι απαραίτητο ότι συντάσσεται με όλες τις απόψεις των ιδρυτών του Hogwarts, όπως π.χ. με την ενάντια στους μαγκλ και μαγκλογεννημένους στάση του Slytherin.

 

 

Οι περιπτώσεις των Hatstall, όπου το Καπέλο αργεί να αποφασίσει σε ποιον Κοιτώνα πρέπει να κατατάξει κάποιον μαθητή, είναι ιδιαιτέρως σπάνιες. Στην κατηγορία αυτή, όπου το Καπέλο έκανε πέντε λεπτά για να αποφασίσει, ανήκουν οι Minerva McGonagall και Peter Pettigrew, ενώ ο Harry και η Hermione συνιστούν “light” περιπτώσεις Hatstalls.

 

 

Στα μέσα του 19ου αιώνα ένας Σκοτσέζος squib, o Angus Buchanan, κατάφερε να μπει μέσα στο κάστρο του Hogwarts με τη βοήθεια των μάγων αδελφών του και έτσι ο ίδιος πετάχτηκε μπροστά στην ουρά για το Καπέλο της Επιλογής και το σφήνωσε στο κεφάλι του, με σκοπό να εκβιάσει μια απάντησή του. Το Καπέλο της Επιλογής αναγνώρισε πως το αγόρι είχε καλή καρδιά, αλλά καθόλου μαγικές ικανότητες και έτσι δεν το κατέταξε σε κανέναν Κοιτώνα.